Let op: Deze tentoonstelling is uitgesteld tot 2021. Brueghel en tijdgenoten: kunst als verborgen verzet? is te zien van 2 maart 2021 t/m 6 juni 2021.

In de tentoonstelling Brueghel en tijdgenoten: kunst als verborgen verzet? nodigen we jullie uit om de verhalen te ontdekken in de oude kunst. Het startpunt is de Kruisdraging van Pieter Brueghel de Jonge (II). Een onderwerp dat ogenschijnlijk puur religieus is, kan gezien worden als een verborgen kritisch commentaar op de machtsstructuren en religieuze realiteit van Vlaanderen zoals Pieter Brueghel II het kende. In de tentoonstelling wordt het werk van Pieter Brueghel de Jonge getoond naast interpretaties van de kruisdraging door voorgangers, tijdgenoten en navolgers.

Kunst als verborgen verzet?

Voor kunstenaars bood de Kruisdraging veel sprekende details, een dankbaar onderwerp om te schilderen of in hout te snijden. Aanvankelijk, in de late middeleeuwen, zien we de voorstelling vooral als onderdeel van de Passie, de reeks gebeurtenissen die tot Christus’ kruisdood leidden, met de Kruisiging als ‘hoogtepunt’.

Met een inmiddels nog slechts uit kopieën bekend werk van Jan van Eyck als uitgangspunt komen op zichzelf staande voorstellingen, prenten en schilderijen, van de Kruisdraging vanaf de late vijftiende en de vroege zestiende eeuw steeds vaker voor. En waar de ene kunstenaar inzoomt op Christus’ lijden, en daarmee een zogenoemd ‘Andachtsbild’ creëert, laten anderen juist weidse vergezichten zien, met myriaden van figuurtjes. Op het eerste gezicht niet meer dan een christelijke voorstelling verwerkten sommige schilders direct of indirect maatschappijkritisch commentaar in hun Kruisdraging.

Zo vader, zo zoon? Brueghel de Oude overleed in 1569, drie jaar na de Beeldenstorm. Onder het schrikbewind van Fernando Àlvarez de Toledo, de hertog van Alva, en zijn Bloedraad die daar op volgde, werden religieuze en politieke dissidenten meedogenloos vervolgd. Nog op zijn sterfbed zou Pieter de Oude zijn vrouw gezegd hebben zijn tekeningen te verbranden, omdat de bijtende satire de familie in moeilijkheden zouden kunnen brengen.

Tientallen jaren later gaf zijn zoon Pieter II de soldaten die Christus naar Golgotha begeleiden het banier van de Habsburgers mee. Deed hij dat om de religieuze voorstelling voor zijn tijdgenoten beter invoelbaar te maken? Of schilderde hij in de geest van zijn vader en is het wapen een bedekt verwijt aan de autoriteit die hervormers ter dood brengt? Zeker weten zullen we het nooit, de schilder moet zijn bedoelingen met opzet voor meerdere uitleg vatbaar hebben gelaten.

Conservator: Lars Hendrikman
Gastconservator: Dorien Tamis

Bekijk hier onze huidige tentoonstellingen.