Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer

Vanaf 2 december presenteert Bonnefanten de eerste tentoonstelling over Shinkichi Tajiri (1923, Los Angeles, California, VS - 2009, Baarlo), die door zijn kleinkinderen Tanéa en Shakuru Tajiri is vormgegeven. In 2023 zou de Japans-Amerikaanse kunstenaar Shinkichi Tajiri 100 jaar zijn geworden. Deze mijlpaal wordt gevierd met Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer.

Te zien: 02.12.2023 - 12.05. 2024. Officiële opening tentoonstelling: 01.12.2023, 18.00 uur. Aansluitend is het Bonnefanten Free Friday 20.00 - 23.00 uur.

Curatoren:  Tanéa en Shakuru Tajiri, en Paula van den Bosch, senior curator, Bonnefanten.

Vanaf 2 december presenteert Bonnefanten de eerste tentoonstelling over Shinkichi Tajiri (1923, Los Angeles, California, VS - 2009, Baarlo), die door zijn kleinkinderen Tanéa en Shakuru Tajiri is vormgegeven. In 2023 zou de Japans-Amerikaanse kunstenaar Shinkichi Tajiri 100 jaar zijn geworden. Deze mijlpaal wordt gevierd met Shinkichi Tajiri:The Restless Wanderer. Aan de hand van Shinkichi’s ingrijpende levensverhaal lichten Tanéa en Shakuru het oeuvre van de veelzijdige kunstenaar toe. In totaal zijn tientallen werken uit zijn Warriors-, Seeds-, Machines-, en Knot-series in het Bonnefanten te zien. De selectie is aangevuld met nieuw, niet eerder getoond materiaal uit het familiearchief van de Tajiri’s, en anekdotes en werken van bevriende kunstenaars en inspiratiebronnen, zoals Isamu Noguchi, Karel Appel, Constant, Lucebert en Julio González.

Om Shinkichi’s werk goed te kunnen begrijpen neemt de tentoonstelling de bezoeker 100 jaar mee terug in de tijd; het moment dat Shinkichi Tajiri werd geboren, als vierde zoon van Issei-immigranten oftewel de eerste generatie Japanse immigranten. Hij groeide op in de Afro-Amerikaanse wijk Watts in Los Angeles en toonde grote vindingrijkheid, tot zijn achttiende verjaardag op 7 december 1941. Op die dag vielen Japanse troepen de marinebasis Pearl Harbor aan. Als gevolg hiervan werden meer dan 120.000 aan de westkust wonende Japanners en Japans-Amerikanen, zonder enige vorm van juridisch proces, opgesloten in primitieve interneringskampen. Ook Shinkichi en zijn familie werden geïnterneerd. Deze ervaring heeft diepe sporen achtergelaten die later zichtbaar zijn in artistieke uitingen. 

De breuk

De indiensttreding bij het Amerikaanse leger in 1943, was Shinkichi’s kans om te ontsnappen aan het concentratiekamp. In 1944 raakte hij ten noorden van Rome zwaargewond. Tot het einde van zijn diensttijd in 1946 werd hij op diverse plekken in Frankrijk en Duitsland gestationeerd, alvorens hij terugkeerde naar zijn thuisland. Daar werd hij, ondanks zijn pogingen om een nieuw bestaan op te bouwen, voortdurend geconfronteerd met de raciale gevolgen van de Tweede Wereldoorlog tegenover mensen met een Japanse afkomst. In 1948 nam Shinkichi het besluit om de Verenigde Staten definitief de rug toe te keren en in zelfgekozen ballingschap te gaan. Van de ene op andere dag werd hij een ‘restless wanderer’.

Zelfverkozen ballingschap 

Parijs had een grote aantrekkingskracht op Shinkichi. Hij besloot te emigreren naar dit mondiale toevluchtsoord voor creatievelingen. Diverse ontmoetingen met gelijkgestemden die allen op zoek waren naar identiteit en zingeving, en inspiratiebronnen als beeldhouwer Zadkine en schilder Léger, volgden. Deze combinatie van (artistieke) invloeden en zijn traumatische herinneringen aan de oorlogstijd, zorgden voor vernieuwend werk, wat niet onopgemerkt bleef bij de leden van de Nederlandse Cobra-beweging. Met hen exposeerde hij in 1949 in het Stedelijk Museum in Amsterdam en in 1951 in Palais des Beaux Arts, Luik. 

Thuiskomen

Begin jaren ’50 leerde Shinkichi kunstenares Ferdi Jansen kennen in Parijs. Na een periode samen in Parijs en Amsterdam verkozen Shinkichi en Ferdi rust en ruimte boven het leven in de stad. Ze vestigden zich in 1962 in het Limburgse Kasteel Scheres in Baarlo, waar hun kinderen Giotta en Ryu en ook hun kleinkinderen Tanéa en Shakuru opgroeiden tussen indrukwekkende en mysterieuze creaties van Shinkichi en Ferdi. 

Kunst als verwerking

Shinkichi’s sculpturen, films, gedichten, foto’s en schilderijen zijn doordrenkt met symbolen en verwijzingen naar zijn Japanse en Amerikaanse identiteit, de breuk met zijn thuisland en zijn ervaringen in de oorlog. Deze samenhang maakt Shinkichi’s werk van artistiek, historisch en maatschappelijk belang. Kunst was voor de grootvader van Tanéa en Shakuru een manier om te overleven en trauma’s te verwerken. 

Een persoonlijk perspectief

Jaren later kijken Tanéa (1992) en Shakuru (1994), met dankbaarheid naar de bijzondere nalatenschap. Het samenstellen van de tentoonstelling geeft ze de kans om opnieuw te kijken naar het leven van hun opa. Waarbij ze stil staan bij zijn verreikende invloed op hen, en deze heroverwegen.

The Restless Wanderer is naast een eerbetoon aan hun (groot)vader ook een uitnodiging aan eenieder om in dialoog te gaan over deze actuele, universele thema’s als migratie en ballingschap. Een gesprek gericht op ontmoeting, herkenning en erkenning, uitwisselen van ervaringen en inzichten, ongeacht leeftijd of afkomst.

Publicatie Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer

De tentoonstelling is een samenwerking tussen de Shinkichi Tajiri Estate en het Bonnefanten. Uniek is de intergenerationele wijze waarop de tentoonstelling is samengesteld door Tanéa en Shakuru, de kleinkinderen van Shinkichi Tajiri. Het proces van het samenstellen van de tentoonstelling Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer is vastgelegd in een bijbehorende publicatie. De publicatie is zowel in het Nederlands als ook in het Engels vanaf 2 december verkrijgbaar in de Bonnefanten museumshop. Prijs: € 24,95, ISBN NL: 9789462625426, EN: 9789462625433.

Ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van Shinkichi Tajiri is vanaf 2 december 2023 t/m 22 maart 2024 de jubileumtentoonstelling A long homecoming: een eeuw Shinkichi Tajiri te zien in museum van Bommel van Dam in Venlo. Centraal staat Tajiri's leven en iconische werk in de tijd dat Kasteel Scheres in het Noord-Limburgse Baarlo zijn vestigingsplaats en atelier was. Na vele omzwervingen vond hij hier zijn thuis.

Deze tentoonstelling wordt mogelijk gemaakt door:

Noot voor pers: voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met Nina Keuschnigg via pressoffice@bonnefanten.nl of +31 (0)6 55232721.

Hoofdbeeld: Shinkichi Tajiri met kleinkinderen Shakuru en Tanéa Tajiri bij IJzergieterij Geraedts in Baarlo, 2001. Foto: Kim Zwarts.