Bezig met laden
Te zien in het museum, een blow-up van een print van Joseph Beuys ter ere van zijn honderdste geboortedag.
Honderd jaar Joseph Beuys
(1921, Krefeld – 1986, Düsseldorf)
De bekendste maar ook meest omstreden kunstenaar in het Duitsland van na de Tweede Wereldoorlog is zonder twijfel Joseph Beuys. Met zijn even beroemde als verkeerd begrepen uitspraak ‘Jeder Mensch ist ein Künstler’ (Ieder mens is een kunstenaar) en zijn opvattingen over een ‘sociale sculptuur’, plaatste hij kunst in het ruimst denkbare kader. Spirituele ontwikkeling, bewustwording en maatschappijverandering vormden de inzet van dit kunstenaarschap dat zelfs zover reikte als de oprichting van een alternatieve politieke partij in 1967.
Het oeuvre van Joseph Beuys omvat zowel tekeningen als sculpturen en installaties, maar hij werd vooral beroemd om zijn performances waarin hij overgangssituaties en transformatieprocessen uitbeeldde. Daarbij gebruikte Beuys vaak vilt en vet. Vilt als symbool voor warmte en geborgenheid en vet als een substantie die onder invloed van temperatuurverandering overgaat van vast naar vloeiend. Dit had te maken met een indringende ervaring als piloot in de Tweede Wereldoorlog: Beuys stortte neer in de Krim en Tataren redden zijn leven door hem met vet in te smeren en in vilt te wikkelen. Of dit verhaal op waarheid berust is deel van de mythevorming rondom de charismatische Beuys.
Joseph Beuys in Maastricht
Aangejaagd door studenten van de Jan van Eyck Academie en het kunstenaarsinitiatief Agora Studio, was Maastricht begin jaren zeventig een brandpunt van artistiek experiment met onder meer performances, bodyart en video-events. In 1975 kwam Joseph Beuys uit het nabijgelegen Düsseldorf naar Maastricht om zijn radicale ideeën toe te lichten. In het Bonnefantenklooster -de toenmalige behuizing en naamgever van dit museum - hield hij een lezing, er was discussie en in een zijzaal toonde de kunstenaar een overzicht van zijn drukwerk uit de periode 1960-1975. De dag na de manifestatie signeerde Beuys alle aanwezige documenten - waaronder veel affiches van performances en politieke manifestaties - en schonk ze aan het Bonnefanten. Door ze van zijn handtekening te voorzien gaf Beuys de documenten een plaats in zijn oeuvre en onderstreepte hij andermaal hoe belangrijk hij zijn maatschappelijke rol als kunstenaar vond.
De waarde van deze collectie gesigneerd drukwerk van Beuys ligt niet alleen in haar volledigheid en in de zeldzaamheid van veel van het drukwerk. Deze schenking van Beuys legde ook de basis voor het huidige Bonnefanten. Het museum is maatschappelijk betrokken en kiest bewust voor een intensieve samenwerking met kunstenaars in de vorm van solotentoonstellingen, bijzondere collectiepresentaties en bij de realisatie van nieuw werk.
De aanwezigheid van Joseph Beuys in Maastricht is vereeuwigd door een briefkaart uit 1975, een van de vele kleine drukwerken die de kunstenaar in grote oplagen uitgaf. Afgebeeld zijn Joseph Beuys met kinderwagen vergezeld van de Antwerpse diamanthandelaar, kunstverzamelaar en vriend Isi Fiszman. Een vervolg kreeg deze kaart twee jaar later: van een aantal om technische redenen afgekeurde vellen, waarop telkens vier kaarten waren afgedrukt, maakte Beuys een multiple. Tweehonderd genummerde en gesigneerde exemplaren werden voorzien van een tekst in handschrift, ‘wer nicht denken will fliegt raus’, en dwars over alle vier afbeeldingen weer de teksten Bonnefanten. Het museum verwierf de multiple in 1993.
Tekst: Paula van den Bosch